Tình trạng mắc ung thư ngày càng gia tăng. Việc phát hiện sớm ung thư được xem là chìa khóa quan trọng để thay đổi hiệu quả và tiên lượng điều trị. Vậy nên khám sàng lọc để phát hiện sớm ung thư là một cách bảo vệ sức khỏe chủ động ai cũng nên làm.

Người bệnh ung thư và gia đình phải đối diện với hành trình khám và điều trị bệnh khá gian nan và tốn kém cả về công sức lẫn tiền bạc… 

Theo Globocan 2020, tại Việt Nam, các ung thư phổ biến ở nam giới gồm ung thư gan, phổi, dạ dày, đại trực tràng, tiền liệt tuyến (chiếm khoảng 66% tổng các loại ung thư). Trong khi đó, ở nữ giới, các bệnh ung thư phổ biến là ung thư vú, phổi, đại trực tràng, dạ dày, gan (chiếm khoảng 60% tổng các loại ung thư).

Nguồn: Globocan 2020

Việc phát hiện sớm ung thư được xem là chìa khóa quan trọng để thay đổi hiệu quả và tiên lượng điều trị. Nhiều loại ung thư phát hiện sớm có thể điều trị khỏi như ung thư dạ dày, đại tràng, vú … Tỉ lệ sống trên 5 năm của các tổn thương ung thư dạ dày hoặc đại tràng sớm là >90%.

Vậy nên khám sàng lọc để phát hiện sớm ung thư là một chiến lược cần phổ biến rộng rãi tới cộng đồng để nhiều người dân được biết và tiếp cận.

Khám sàng lọc và phát hiện sớm là gì?

Theo Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ (American Cancer Society), khám sàng lọc hay tầm soát  là làm xét nghiệm thăm khám lặp đi lặp lại định kỳ cho những người khỏe mạnh, không có triệu chứng hay biểu hiện bệnh. Mục đích của khám sàng lọc là phát hiện tổn thương ở giai đoạn sớm trước khi có biểu hiện ra bên ngoài (như ho máu, đau ngực, nổi u cục …). Còn phát hiện sớm là việc tìm ra tổn thương u và chẩn đoán được khối u trước khi bộc lộ triệu chứng.

Ở Nhật, chính phủ có các khuyến cáo khám sàng lọc ung thư cho 5 loại bao gồm: ung thư vú, cổ tử cung, dạ dày, đại trực tràng và phổi với các phương pháp được chứng minh là giúp giảm tỉ lệ tử vong cho người đi khám. Chương trình đầu tiên bắt đầu triển khai từ năm 1983 và hiện nay đã được triển khai rộng rãi nhờ hỗ trợ kinh phí từ các tỉnh thành hoặc nguồn quỹ công đoàn.Ở Việt Nam hiện nay chưa có chương trình khám sàng lọc của quốc gia. Mỗi cơ sở y tế đang cung cấp nhiều gói khám tầm soát từ cơ bản đến nâng cao, từ vài triệu đồng đến mấy chục triệu đồng … Vậy người dân nên lựa chọn như thế nào?

Chúng tôi xin đưa ra một số gợi ý từ góc độ trải nghiệm chuyên môn, có tham khảo các khuyến cáo chính thống từ các Hiệp hội ung thư uy tín trên thế giới và các chương trình khám sàng lọc ở Nhật Bản, Hàn Quốc, châu Âu, Mỹ để người dân có thêm thông tin khi lựa chọn dịch vụ cho mình.

Nguyên tắc chung

• Ưu tiên những người có yếu tố nguy cơ: tuổi tác là yếu tố nguy cơ quan trọng nhất và các hướng dẫn thường khuyến cáo người trên 40-50 tuổi đi sàng lọc, ngoại trừ ung thư cổ tử cung thì cần làm sau khi qua tuổi 20 tuổi. Nếu có yếu tố nguy cơ khác như có nhiều người thân trong gia đình mắc ung thư hoặc có bố mẹ, anh chị em ruột mắc ung thư khi còn trẻ, mọi người cần trao đổi với bác sĩ chuyên khoa để cân nhắc thời điểm tầm soát cho mình. Nếu có lối sống không lành mạnh như uống nhiều rượu, hút thuốc thì cần chú trọng thay đổi lối sống để giảm nguy cơ mắc ung thư.
• Ưu tiên những bệnh ung thư phổ biến và đã có phương pháp sàng lọc đủ tốt: Đó là những xét nghiệm sàng lọc đã được chứng minh giúp giảm tỉ lệ tử vong cho người đi tầm soát ung thư. Cụ thể hơn là ung thư phổi, vú, dạ dày, đại tràng, cổ tử cung, gan.
• Cân nhắc chi phí – hiệu quả: Khám sàng lọc là thực hiện trên người không có triệu chứng và cần tiến hành định kỳ 1-5 năm/lần tùy từng loại bệnh chứ không phải khám 1 lần trong cả đời. Các xét nghiệm sàng lọc, phát hiện sớm ung thư ở Việt Nam hầu hết đều do người dân tự chi trả, trong khi đại đa số có mức thu nhập trung bình và trung bình khá nên chúng ta phải cân nhắc chi phí bỏ ra. 

Theo Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ (American Cancer Society), khám sàng lọc là làm xét nghiệm thăm khám cho những người khỏe mạnh, không có triệu chứng hay biểu hiện bệnh.

Một số gợi ý hữu ích khi đi khám sàng lọc phát hiện sớm ung thư

- Những tổn thương ung thư sớm thường có kích thước nhỏ, biểu hiện kín đáo do vậy việc thăm khám phát hiện sớm đòi hỏi những điều kiện khắt khe như:

• Máy móc, trang thiết bị tốt: để nhìn rõ và quan sát rõ bộ phận thăm khám.
• Bác sỹ có kiến thức, kỹ năng tốt về phát hiện sớm ung thư.
• Bác sỹ có đủ thời gian quan sát: ví dụ nội soi dạ dày cần tối thiểu 6-8 phút/ca; nội soi đại tràng thì cần ít nhất 6 phút để quan sát toàn bộ lòng đại tràng.
• Chuẩn bị tinh thần, thể chất cho người bệnh: ví dụ đại tràng phải sạch thì mới quan sát được tối đa bề mặt niêm mạc, tránh bỏ sót tổn thương; người bệnh nội soi phải nằm yên, hợp tác tốt thì bác sỹ cũng mới quan sát tối đa được bề mặt niêm mạc …

- Nên nội soi cả dạ dày và đại tràng trong 1 lần soi (nếu phù hợp). Lưu ý nhịn ăn ít nhất 6 tiếng trước khi nội soi. Nếu người bệnh không chịu được cuộc soi tỉnh thì nên nội soi gây mê, khi đó người bệnh trong trạng thái yên tĩnh, bác sỹ sẽ thăm khám được kỹ lưỡng hơn.

- Trong 1 lần đi khám, có thể làm thêm các xét nghiệm khác nếu cần thiết.

- Nếu phát hiện được tổn thương tiền ung thư: nên tuân thủ theo hướng dẫn của bác sỹ về theo dõi và điều trị.

- Nếu phát hiện được tổn thương nghi ngờ ung thư: nên bình tĩnh xin ý kiến tư vấn bác sỹ, chờ kết quả xét nghiệm tế bào hoặc bác sỹ sẽ cho làm thêm xét nghiệm chuyên sâu hơn … Vì quyết định can thiệp ngay hay không cần cá thể hóa và cân nhắc kỹ, có thể xin thêm ý kiến tư vấn thứ hai nếu cần.

- Chúng tôi tham khảo chi phí 1 gói khám sàng lọc, phát hiện sớm ung thư đầy đủ và xét nghiệm cơ bản ở một vài phòng khám đa khoa/bệnh viện có chất lượng dịch vụ tốt ở Hà Nội (đội ngũ y bác sỹ tốt, máy móc, trang thiết bị hiện đại, lượng bệnh nhân vừa phải, thời gian dành cho mỗi bệnh nhân đủ nhiều …), cụ thể:

• Gói cho nữ gồm: chụp CT phổi liều thấp, chụp nhũ ảnh vú, nội soi dạ dày-đại tràng, nội soi cổ tử cung và làm phiến đồ âm đạo;
• Gói cho nam gồm chụp CT phổi liều thấp, nội soi dạ dày-đại tràng, làm xét nghiệm PSA (sau khi cân nhắc các quan điểm về ung thư tuyến tiền liệt).
• Nếu kết hợp thêm với các xét nghiệm máu và xét nhiệm chức năng gan-thận cơ bản thì tổng chi phí trung bình cho mỗi gói khám ‘đúng- đủ’ là khoảng 5-10 triệu đồng...

Nguồn: https://suckhoedoisong.vn